Isang Araw sa ika-Bente Uno ng Disyembre

Annotation:
Ito ay pang-apat sa 20 kabanata ng nobela ko na pinamagatang: "Isang Araw sa ika-Bente Uno ng Disyembre"

Ngunit ito ay panaginip lang at maaring di matupad
'Pagkat ang kagubatan ay unti-unting nawawala
Mga puno nito'y nangingibang bayan

Kabanata 4: Ang Kambal ng Lupa

Umuwi si Felicidad ng gabing yaon sa kanyang tahanan sa Laoag. Hindi na siya naghapunan sapagkat busog na rin siya sa kanyang dinner meeting kasama ang mga inhinyero. Hindi yaon normal na uwi ng matanda. Medyo napahaba kasi ang kanilang diskusyon patungkol sa pagsusunog nila sa gubat ng San Roque. Hindi kasi naniniwala ang matanda sa anumang mga sabi-sabi o pamahiin kaya buong inis niya nang malamang nagpatawag ang kanyang mga inhinyero ng  mga tinatawag nilang babaylan. Ang alam niya ay niloloko lamang tayo ng mga yaon sa laki ng hinihingi nilang bayad.

Limang matatandang babae na may mahahabang buhok na hindi nila siguro kailanman nasusuklay ang naroon sa kanyang opisina isang araw. Sa una, ang akala niya ay nagso-solicit lamang sila sa anong proyekto nila sa kanilang kulto subalit noong nakita niya ang limang yaon sa kanyang boardroom ay laking gulat niya. Hindi niya alam kung anong kahibangan ang pumasok sa kukute ng kanyang mga engineer upang imbitahan ang mga yaon.

Mga babaylan; mga susi upang makapasok sa kagubatan; ang natatanging paraan ng kanilang mga tauhan upang hindi mabati; maengkanto sa pagputol sa mga puno. Sa kung anong slide man ito lumabas hindi na ito inintindi ng matanda hanggang sa magkaroon sa wakas ng open forum. Agad siyang tumayo upang barahin ang lahat ng kabuuan ng presentation sa pagtatanong sa limang gusgusing mga bisita.

”Saan kayo banda sa Mandaluyong nakatira,” nakangising tanong ng matanda. Hindi nagsalita ang lima bagkos tumingin-tingin lamang ito sa paligid ng kuwarto. Batid niyang, ngayon lamang sila napasok dito. At siguradong isang  nakakapanabik na araw para sa kanila na maupo sa malambot na upuan ng boardroom.

”Ma’am we have invited an interpreter. Do you want her to ask the same question to your babaylan guests?,” sabi ng kanyang assistant. Sumenyas na lamang ang matanda na hindi na kailangan pang itanong yaon. Umupo siyang muli mula sa pagkakatayo. Iba pala ang lengwahe ng mga baliw. Sinubukan na lamang niyang magtanong sa nagpresent: Si Engr. Myers. Siya ang pinakamagaling na engineer na kanyang nakilala at nakahawak ng halos lahat ng kanyang building projects kaya hindi  niya maintindihan kung bakit pumasok sa kanyang isipan na mag-imbita ng babaylan sa kanyang opisina. Uminon ang matanda ng kaunting kape. Huminga ng malalim at nagtanong sa kanya.

”Engr Myers, please explain to me why we need to have these babaylans...”

”Yes, you mean the spiritual warriors?”

”Yes, those spiritual warriors you call alright. Why in God’s time where advance technologies and systematic knowledge of science already exist would you consult these people to be of requirement for this project?”

”Ma’am wala naman pong mawawala sa atin. But the rest, things are for sure that we will be clearing the area in a matter of 6 months.”

”Yes I know your targets Engr Myers but for me, I need to know the sense of them being here in my office in the first place! I heard your presentation about spritual beings, engkantos, kapres, etc etc but  can you review that further that we are just wasting our financial resources just for these crazy old fools!.”

”Ma’am we never know if guardians of the forests were in fact in there. I am just protecting our workforce.”

Hindi na muling nagsalita ang matanda. Tumahimik na lamang sya. Kung sa bagay, baka nga naman may mga kakaibang engkanto doon. Duda siya sa mga babaylang ito. Pero wala rin naman siyang magagawa kaya hinayaan na lamang niyang maging parte ang limang babaeng bisita sa operasyon. Sila raw ang pinakamagaling na babaylan sa Pilipinas at naging suki ng lahat ng contruction companies sa bansa. Mahal sila maningil pero sigurado naman raw na walang masasaktang trabahador sa kahit anumang pagsisimula ang operasyon. Mas lalo na ring nainis ang matanda nang magkaroon ng karagdagang presentation ang kanyang mga inhinyero patungkol sa isang grupo ng Cable News Network o CNN na dumalaw sa lugar. Wala naman gaanong detalye silang binanggit basta nasa mga larawan ang kanilang mga gusot na mga mukha sa hinaing ng pananakit ng mga kalamnan. Hindi pa dito kasama ang duguang larawan ng kanilang main host na dulot ng isa lamang pipitsuging agila na kanila nasugapa sa kagustuhang ma-feature ang Philippine Eagle ng Pilipinas. Pinagtawanan lamang itong lahat ng matanda sa pag-iisip na hindi naman engkanto ang gumawa noon kundi isang ibon. Hindi naman raw talaga natin alam na baka sa kaso ng pananakit ng kanilang mga kalamnan, marahil ang totoong sanhi nito ay ang matinding stress sa trabaho nila. Hindi naman talaga biro ang maglakad sa kagubatan. Nagpatuloy ang open forum. Hindi na umiimik ang matanda. Bahala na. Basta dapat matuloy na ang proyekto.

Pupunta raw ang limang babaylan ilang minuto bago simulang ang pag-clear sa site. Sila na raw bahala sa lahat at wala na sila pang kailangan alalahanin kundi maghintay ng kanilang hudyat sa pagsisimulang pagsunog sa site.

Lumabas na ang matanda sa boardroom at hindi na niya kailangan pang hintayin ang kabaliwan ng kanyang engineer. Nakakatawa ang paraan nila sa pagpapaalis sa mga ispiritu, engkanto o anumang lamang-lupa na naroon raw sa site. Iikutan lang raw nila ito ng sayaw sa saliw ng tunog ng pagpilantik ng mga kawayan at dugo ng buhay na manok. Ito raw ang magsisilbing alay. Hindi na nakayanan ng matanda ang lahat sa kakaisip nito hanggang mapagtanto niya na matagal na siyang tulala sa kanyang sasakyan sa harap ng kanyang bahay. Napangiti siya sa kanyang mga naiisip. Stress na nga siya talaga. Kailangan na niyang magpahinga.

 Sa pagbaba niya sa kotse dumiretso na agad siya sa loob ng bahay. Kakaiba ito sa ibang mga araw dahil kung regular na uwian niya, binibisita pa niya ang mga tanim niyang orkidyas sa kanyang malaking hardin. Dahil siguro ito sa pagod sa pag-iisip sa mga 5 babaylan na kanyang naging bisita. Hindi pa dito kabilang ang pag-iisip niya sa mga taong nakita niya sa labasan ng building ng kanyang opisina kanina. Mga 20 o 30 katao ang nagsisigaw sa labas upang mag-aklas araw-araw kasabay sa saliw ng kantang ”kapaligiran” ni Coritha, laban sa plano  nilang pagpapatayo ng real estate sa San Roque. Hindi niya batid kung sila ba ay mga nakatira doon.  Ang alam lamang niya ay wala namang nananahan sa lugar na kanilang pagtatayuan – na legal sila ika nga ng isa niyang magaling na abogado. Plantsado na raw ang  lahat doon at wala silang ilegal na ginawa. Approved naman na ng DENR ang kabuuan ng kanilang business plans.

Nabura na sa lahat ng isipan ni Felicidad ang  lahat ng kanyang inaalaala nang maramdaman niya ang pagbati ng kanyang aso. Kinagat-kagat nito ang kanyang mga paa. Napangiti si Felicidad at kinarga ito sandali at niyakap. Nagustuhan  naman ito ang aso. Mga ilang sandali ring nilaru-laro ni Felicidad ang aso at pumasok na siya sa kanyang kwarto. Malamig na sa loob gawa ng air-con. Malamang napaandar na ito ng katulong niya kanina pa. Batid na nila ang routine ng matanda. Wala siya sa bahay ng buong araw at umuuwi ng pasado ala-siyete ng gabi. Kaya bago pa man mag-ala-siyete ay napaandar na nila ito sa kanyang kwarto.

Ngayon lamang ay hindi siya nagpaluto sa kanyang home chef. Pero sa araw araw, alam na ng chef na ang ninanais lamang niya na ulam ay mga italian dishes kabilang dito ang lasagna, pizza, at iba pang mga putaheng may mga patatas. Kung umaga mas gusto ni Felicidad ang pritong itlog at tinapay na may palamang tsokolate. Minsan ay nilalaro pa niya ang aso bago magbreakfast o kung may sapi raw siya sabi ng mga katulong ay masipag niya itong pinapaliguan. Subalit kahit kailan ay hindi niya pinapapasok ang alaga sa kuwarto. Hinahayaan na lamang niya ito sa kanyang yaya. Ang yaya na rin ang nagtiya-tiyaga na ipasyal ang aso sa labas upang kahit paano ay makapagtakbu-takbo rin ito.

Kinabukasan, pagkatapos ng breakfast ay dumiretso na si Felicidad upang maligo. Hinayaan na lamang niya ang kanyang katulong na maghugas ng pinggan. Hindi mawawala ang gatas mula sa isang malaking ref sa kanyang sariling CR kasinlaki ng isang kuwarto. Binuhos niya ang gatas sa kanyang pulang bath tub. Magbabanlaw muna siya ng kaunti sa shower at pagkatapos ay hihiga na sa maputing likido.

Napabuntong-hininga ang matanda nang mapahiga sa bath tub. Sa bawat segundong nagdaraan hindi niya lagi maiwasan ang mga nakalipas; ang mga tagpong kahit isang basong gatas ay wala silang mabili ng kanyang asawa. Pinipilit niya kalimutan ang lahat subalit eto na naman. Patuloy na naman na kumikiliti ang alaala niya kay Nono.

Bumukas ang pinto ng CR. Nagulat si Felicidad at naghandang magalit sa katulong na hindi man lang marunong kumatok. Pero hindi katulong ang pumasok. Isang malaking bunga ng santol ang bumulaga sa kanya papasok. Sinlaki ito ng tao. Sa hindi maipaliwanag na dahilan may mga kamay at paa ang pumasok na santol. Lumakad ito papalapit sa matanda.  Binuksan ng santol ang kaloob-looban niya at bumulaga ang iilang mapuputing buto nito na kawangis ng kanyang asawa.

Nagising ang matanda. Napapanaginipan na naman niya ang mga nangagkalat na kuwento patungkol sa kanyang kabiyak. Kanina pa pala siya kinakalabit ng kanyang katulong dahil sa isang tawag sa telepono. Panaginip lang pala. Dali daling kinuha niya ang kanyang bath robe sabay kuha ng wireless phone.

“Hello?”

“Donya Felicidad, si Lito po sa guard house. Pasensiya na po sa abala.”

“Bakit ano ang problema?”

“Kasi po sa gate po naten may nag-iwan ng dalawang sanggol.”

=katapusan ng kabanata 4 =

Si Ate Roxy, ang Proxy ng Tatay

Sa China nagtatrabaho ang tatay ko. Maglalabindalawang taon na siya roon na parang ka-edad ko na rin. Sa tagal na 'yun, kahit kailan ay hindi ko pa siya nakikita bukod sa mga lumang larawan niya na nakikita ko lagi sa kompyuter. Pero hindi ko alam kung ano talaga ang itsura ng tatay. Sanggol pa kasi ako noong iniwan niya kami. Kahit noong kinuha nga si nanay ni Papa Jesus noong isang taon ay hindi rin siya nakauwi. Hindi raw siya pinayagan ng kanyang amo.

Ang sabi ng Tita Noriel ko, hindi raw madali ang trabaho ng tatay. Delikado raw talaga kaya hindi siya dapat magpakita. Kailangan pa raw ng makapangyarihang teleskopyo para makita mo lang siya.

Dalawa kaming magkakapatid. Ako ang bunso. Ang panganay ko na kapatid ay sampung taon ang agwat sa akin. Siya si Ate Roxy. Ang sabi ng Tita Noriel ko, espesyal raw ang kapatid ko. Masyadong malapad ang ilong, tabingi ang mukha, iika ika kung lumakad, at baluktot ang dila. Kaya hindi talaga maiiwasan na mapansin siya ng mga tao.

Noong kinder, naging kaklase ko ang Ate Roxy. Pero hindi rin nagtagal ay pinatigil rin siya ng punongguro matapos may isang mag-aaral na nagsumbong na binato siya ng kapatid ko. Pero alam ko na ginawa niya lang 'yun dahil sa maraming beses na panunukso niya at iba pang mga bata sa kanya ng pakantang ’abno’ ng paulit ulit. Nasasaktan din ako kapag nakakarinig ako ng ganoon.

Dahil sa ate ko, pinangako ko sa sarili ko na galingan ko sa pag-aaral kung kaya nagiging first honor ako sa klase tauntaon simula grade 1 . Si nanay ang laging sumasabit ng aking medalya. Pero dahil wala na si inay, hiniling ko na sana makauwi na si itay para siya ang sumabit sa akin. Kahit kailan kasi ay hindi siya nagkaroon ng pagkakataon na sumabit ng medalya sa akin. Sa una nagtampo ako sa kanya. Subalit pagtagal ay nakasanayan ko na rin. Masaya na akong kaharap ang isang malaking amerikana sa tukador. Ang sabi ng mga tita ko, paboritong damit ito ng tatay ko.

Minsan tinabi ko ito sa pagtulog nang sa aking pagising ay nakita kong gumalaw ang amerikana ni itay! Hinabol ko ito pero paglingon ng damit ay nalaman ko na wala itong ulo. Pero hindi pa rin ako tumigil sa paghabol hanggang may isang napakalaking teddy bear ang kumalabit sa akin. Ibinigay niya sa akin ang isang makapangyarihang teleskopyo. Dali dali ko itong isinuot at gaya ng mga sinasabi ng Tita Noriel ko, nakita ko si itay! Subalit tanging mga mata lamang niya ang aking nakikita. Napatigil si itay sa pagtakbo sabay lapit ng kanyang matang may pananabik na makita ako. Hindi na ako nagpapigil pa at sinabi ko sa kanya na sana ay umuwi na siya ng Pilipinas; na sana ay makarating siya sa aking pagtatapos.

”Makakarating ako anak,” ang sabi ni itay.

”Talaga itay! Naku hindi na ako makapaghintay!” patalon sa tuwang wika ko.

”Pero anak. Kahit makakauwi ako, hindi na ako maaaring makapagsabit ng medalya mo ha.”

”Bakit po ba ’tay hindi ka pwede magsabit ng medalya sa akin?"

”Anak. Tandaan mo mahal na mahal na mahal kita. "

"Hindi mo naman sinasagot ang tanong ko tay eh."

"Si Roxy, 'yung kapatid mo anak. Siya na lang ang magiging proxy ko. Sige anak. Hanggang dito na lang ha. Pangako. Darating ako diyan,”ang sabi ng tatay sabay takbong muli nang makita niya ang isang ibon na may baril ang tuka.

Simula ng araw na 'yun, kinuha ko ang aking mga nakaraang medalya at tinuruan ang Ate Roxy ko na sumabit ng medalya sa akin. Hindi niya rin kasi alam ito at mahirap talaga siya makatanda ng mga dapat gawin. Alam ko nahihirapan siya pero pinilit ko na matutunan niya. Hanggang pagkaraan ng ilang buwan ay natutunan niya rin.

At dumating na nga ang araw ng aking pagtatapos. Punungpuno ang buong entablado ng mga bisita, pati na rin ng mga nanonood sa baba. Nakinig silang lahat sa aking valedictory address.

"Our beloved principal, teachers, guests, ladies and gentlemen good afternoon. Siguro maiisip ng iba na marahil ay hindi na ako dadalo sa pagtitipong ito. Pero hindi. Naipangako ko kasi sa itay na patuloy akong magsusumikap sa pag-aaral kahit ano pa man ang mangyari. Alam ninyo kung bakit? Sapagkat napakahalaga ng edukasyon; ito ang magbubukas ng maraming mga pinto ng opurtunidad sa ating lahat. Siguro masasabi ko na sa patuloy na hangaring ito, matutuldukan na ang pagkapit ng bawat magulang sa patalim; sa mga panggigipit ng mga sindikato sa pagkapit nila sa pagiging drug mule para lamang mapiit at mawalay sa kanilang mga kaanak. Kung kaya sa araw na ito, huwag tayo magtapos lamang sa paggugunita kundi magtapos tayo sa patuloy na paglaban sa pagsusumikap sa ating pag-aaral. Ito ay simula pa lamang at ang wakas ay parang nasa dulo pa ng bahaghari pero batid ko na hindi pa huli ang lahat. Tayo ang pag-asa. Tayong mga kabataan ang inaasahan ng ating inang bayan!"

-----

Mga ilang oras bago pa man mangyari yaon; mga ilang oras bago ang aking talumpati; nasa bahay pa ako noon at naghahanda. Pero iba ang nasa isip ko; si itay. Alam ko talaga na darating siya. Nakailang dungaw na rin nga ako sa bintana nang may bumusina sa harap ng bahay namin. Isang malaking truck ang bumulaga sa amin. Pagtagal ay may binaba sa sasakyan kasabay ng mga kumpol ng mga bulaklak. Humagulgol ang mga tita ko. Isang kabaong ang pumasok sa bahay. Sa loob noon ay si itay.

--

"Roberto Del Pan, Jr, class valedictorian. Medal will be done by her sister."

Isang sabik na sabik na ate ang tumayo mula sa baba ng stage. Lumakad si Ate Roxy ng dahan dahan. At habang naglalakad siya, hawak niya ang isang malaking teddy bear na ngayon ko lamang nakita. Nagtatakang tumayo ako sa harapan katabi ng mga guro. Sa paglapit ni Ate Roxy, bigla niyang iniabot ang teleskopyo na suot ng kanyang teddy bear na agad ko namang isinuot. Sa hindi inaasahang pagkakataon, nakita ko si itay! Katabi namin siya! Umiiyak siya tuwa! Suot ang kanyang amerikano, binantayan niya si Ate Roxy sa pagkuha ng medal ko mula prinsipal at isinuot sa aking leeg. Nagkapalakpakan. Niyakap ko ang ate ko ng napakahigpit;mahigpit na mahigpit. Pagkatapos, bigla ko naramdaman din ang yakap ni itay; ang yakap na walang kaparis kahit ipagsama pa ang isandaang yakap ng mga tita sa mundo. Pagkatapos hinubad ko ang medal ko at isinuot sa kanya. Napangiti si Ate at buong galak na yumakap muli sa akin. Naramdaman ko ulit ang yakap ni itay. Napaluha ako. Napaluha rin siya sa tuwa sa hindi ko maipaliwanag na pagkakataon.

Paglingon ko sa entablado, mga ilang sandali pagkatapos ng aking talumpati, nakita ko na umalis na si itay. Parang lumulutang na alapaap palipad sa kawalan ng pamamaalam. Marahil tinawag na siya ni inay kasama si Papa Jesus. Napangiti na lamang ako hawak hawak ang kamay ng ate. Alam ko na kung nasaan man si itay, kung kailangan ko ng kayakap o tagasabit ng aking medalya, kahit ano mang tagumpay ang tamasin ko, nariyan naman si Ate Roxy - ang proxy ng tatay.

ginising niya ako sa aking pagkakahimlay

ginising niya ako sa aking pagkakahimlay

kahit pa nakabaon sa puso ko ang ilang

bubog ng nakaraan sa loob looban sa bandang

gitna kakikitaan ng mga nagyeyemang mga dugo

mula sa matagal na pagdadalamhati

sa katigangan ng mga nakabalumbod na mga kalamnang

naging kuta ng mga pinagsama-samang

pundidong mga bombilya na kunyari'y

totoong nakakailaw sa loob kahit ang totoo'y

paulit ulit na nasasaktan tanggapin ang mga

sa mga isinusuksok niyang kolesterol hanggang

sa loob looban ng pinakamaliit kong mga litid

sa puso na nagtitiis ng sakit kasama ang mga

lintik na pumipilantik na memorya

ng pagdurusa sa kabiguang maangkin

ang tinatamasang glorya na kahit kailan nama'y

hindi naging sayo bagkus pinagpupumilit

na isipin na tanggapin na kunyari'y totoo

ang kasayahan sa kanyang piling kahit

sa bawat sandali ay pilit mong kinakaya

ang pagpasok ng mga papatak patak

na mga tinik papasok sa puso kong

umaasa.

ginising niya ako sa aking pagkakahimlay

hinukay ang mga semento sa paligid ng aking nitso

binali ang mga nakaharang na bakal sa baba

binasag ang kahit marmol pa na lapida

hanggang sa lumabas mula sa nahukay niyang lupa

ang nangagtatakas na mga masakit sa matang

mga maduduming mga memorya

mga alikabok ng mga panahon; ng mga tagpo

hanggang sa makita ang isang ataul

ng aking sariling nagpupumiglas na lumabas

sa nakakulong sa nakaraang gawa

sa mamahaling metal ng pagkukulong sa sarili

sinipa-sipa niya ito hanggang sa umumbok

ang mga marka na hindi ko inaasahan mula sa labas

at malaman na tinutulungan niya ako

doon siya sa labas at hinahanap ang kahit isang

hawakan upang ako ay makalabas hanggang

sa isang napakalakas niyang sipa ay nagbuksan

niya rin ito sa wakas na siyang kinabigla niya

o marahil ikinabigla ko rin sa tindi na pagkakabagsak

nito sa lupa ng paglimot sa kung ano ang dating

pinaniniwalaan kong tama; ang dating pinaniniwalaan

ko na masaya; ang dating akala ko ay aking

ikaliligaya.

ginising niya ako sa aking pagkakahimlay

pinagpag ang mga natitirang lupa sa taas

ng aking katawang halos naagnas

pero wala siyang pakialam

hinawakan niya ang aking dibdib

kinatok ang aking puso sa loob

na siyang nagpasimula ng bagong pag-aalab

pagtunaw ng mga namumuong

dugo sa loob; sa tagpong 'yun

nagising niya ang aking puso

at tumibok muli; nabuhay at nalaman

na may nais pa palang kumatok

mula sa labas kahit mahina;

basta tulungan mo lamang ang iyong sarili

na umalis sa pagkakahiga sa ataul

na nagmamarka ng pagkakulong mo

sa nakaraan sa pag-ibig na

walang katuturan

ginising niya ako sa aking pagkakahimlay

siya lang pagkaraan ng ilang taon ding

pagkakahimlay ko sa ilalim

ng puntod na ako rin naman ang gumawa

pinilit kong tumayo gamit ang naging

kalansay ko nang mga kamay at paa

tumayo ako sa kanyang harapan

sa aking bagong pinakamamahal

hawak hawak ang puso ko

na nagsimula nang tumitibok;

tumibok nang walang tigil

buong buo ko itong iniaalay

siguro hindi ngayon

marahil bukas o sa susunod pa na bukas

kung kailan man kaming dalawa

ay maalis sa napakalaking sementeryong ito

kung saan lahat ng mga nasaktan at sinaktan ay

nakahimlay.

Pagkatapos ng Panonood ko ng Play na Katre ng Shaharazade

“Putang ina mo!”

Malutong ang mga salitang yaon sa loob ng kinakalawang kongkukute habang kayakap ang mga ispiritu ng mga tatlo o apat na bote ng red horse sa labas ng isang bar sa Katipunan. Palapit sila nang palapit sa akin dinidikit ang mga nakakangilong mga amoy mula sa mga natirang bula ng mga huli pang mga natoma na mga bote. Pati na rin ang paghalo ng mga tipak ng sisig na naging pulutan. Nakakatuwa sa una ang kwentuhan lalo na kung alam mo na game ang lahat na magbulaslas ng mga napakabulgar nilang buhay na nakakagimbal rin sa iyong nagmamalinis na kaluluwa. Sasabay sa gulo ang ng taba ng chicharon na ipapasok mo sa iyong bituka ang mga kabastusan; mga kwentuhang pagtatalik o ‘di kaya’y mga out of this world na mga karanasan ng ilan sa mga ngayon ko lang nakausap. Si Salve; ang pinakamaputi na babae sa grupo; sa kanya lang ako nakatunganga sa pangarap na sa kanya tumama ang maya’t mayang pag-ikot ng bote para ako naman ang makapagtanong. Tatanungin ko siya kung virgin pa siya. Malamang hindi. Sa ganda ba naman niya alam ko ‘yun. Kailangan lang na marinig at manggagaling ito sa kanyang mapupula at kissable na labi.

Oo. Gaya ng ibang kasama namin, ngayon ko lang siya nakita at hindi ako makapaniwala na may ganito kagandang kabarkada si Andrew. May pahapyaw hapyaw rin siyang kinukwento sa akin noon na isasama niya ang kaopisina niyang iyon sa play pero ‘damn’ hindi ko alam na ganito pala siya kaganda; may pagkatisay ang itsura, mahaba at tuwid ang buhok at mga kamay na sa tingin ko pa lang ay mala-prinsesa ang pagkakalilok. Hindi matatawaran pa ang tindi ng dating ng kanyang tindig lalo na noong una ko siya naka- ‘hi’ at ‘hello’noong magkita kami sa labas ng Ateneo sa taas ng Gonzaga Hall. Tulala na ako noon katabi siya sa upuan ng Fine Arts Hall. Kahit noong nagsisimula na ang mga naunang play ay sa kanya pa rin ako nakatitig. Wala akong pakialam kahit mahalata pa niya. Parang wala naman siyang pakialam eh. Tuliro lang siya na hindi ko alam baka antok lang sa biyahe o kung ano. Siguro nga. Nahahalata rin niya ako; pero dinadaan ko na lang sa pagkausap ng kung anong pabulong na masasabi ko sa palabas. Napakalamig siguro ng kanyang boses kahit hindi ko pa naririnig. Lagi na lang kasi siyang nakasimangot kahit sobra pang nakakatawa ang banat ng mga tauhan sa ‘Reunion sa Bangin.’ Nakisabay pa ako ng tawa. Pero siya. Tahimik lang. Parang bato na hindi mo alam kung nakikinig ba sa play o hindi. Siguro malalim lang talaga ang kanyang sense of humor. Siguro ako lang ang makakapagpatawa sa kanya at ibibigay sa akin ng mahal na hari siya bilang aking prinsesa. At pagkatapos noon ay mawawala ang sumpa sa kanya para malaya na siyang tumawa nang tumawa. Hanggang sa bibilhin na namin ang production ng Shaharazade para sa private restaging na kami lang ang manonood; para marinig ko lang siyang tumawa nang tumawa. Palagay ko sa mga oras na ‘yun magiging masaya kaming dalawa; magkaholding hands at siya naman ay nakasandal sa akin habang unti-unti niyang dinadama ang ‘the hangingtree.’ Meant to be kaya kami? O baka may isang acacia tree na naghihintay sa aming ‘long lost love’ sa nakaraan na kailangan kong ipaglaban. Kailangan ko lang talagang pagbutihin na alamin ang lahat tungkol sa kanya. Bakit pa kasi ngayon lang ni Andrew sa akin pinakilala si Salve; ngayon pa sa play na bawal talaga ang mag-usap; o kahit mag-inum ng alak para mabigyan pa ako ng lakas natanungin kong saan siya nakatira, ano ang trabaho niya, may nanliligaw ba sa kanya, kung mahal niya ako… Grabe napakaaga naman para sabihin ko pa ‘yun. Kung hindi ngayon, kailan? ‘Wag naman sana maabot ako sa punto na maghihintay ako sa kanyang oo hanggang tumanda ako sa katre. Ayoko naman maging kagaya ng lalaking version ng matandang Lea. Siguro ito na ang panahon para sabihin ko sa kanya ang aking nararamdaman. Eto na. Sasabihin ko na talaga pero hindi ko rin naman nagawa. Nakita ko kasi na humahagulgol na siya sa kakaiyak. Grabe kakaumpisa pa lang ng katre ah. Ang sakit sakit raw ng nararamdaman niya. Ano ba ang nagawa ko? Wala pa naman akong nasasabi. Marahil hindi talaga niya ako matanggap. Wala nga talaga akong pag-asa sa kanya.

Umikot ang bote. ‘PAK SYET!’ Napakalutong na sigaw ko habang nasa kung saang dimension pa ako nakalutang. Bakit pa kasi sa akin tumama ang bote. Syet. Ano naman ang itatanong ng mga damuhong ito. Sana maging magandanaman. Sana hindi ‘yung iniisip ko. Lumagok ako ng halos kalahati ng laman ngkalapit na bote. Wala akong pakialam kung bote ko ‘yun o hindi. Humihit ng yosiat nakinig; nakiramdam kung sino ang magtatanong. Ang isip ko ngayon, mula saispiritu ng alak na natuma ko, silang lahat ay mga walang kakwenta-kwentangunggoy na nag-aagawan sa iisang napakasarap na saging. Sana lang hindi nila akobabalatan ng buhay o kung mamalasin ay kakainin ng walang kaaawa awa sakahihiyan.

“Gard! Eto ang tanong namin sayo,” bulalas ng isang ‘di kohalos makilalang kagulat gulat na kasama pala namin.

“Hindi mo pa nga sinasabi kung truth or dare tanong ka naagad!”

“O sige sige. Truth or dare?”

“Dare na Gago baka kung ano pa itanong mo sa akin!”

“Sige sige. Ano, halikan mo nga si Salve.”

“Yun lang pala eh. Go!”

“Sandali andali-dali naman ng pinapagawa mo. ‘Wag si Salve.Halikan mo na lang si Andrew.”

“Putang ina mo!”

“Pasali-sali ka dito ayaw mo naman.”

“Walang gaguham pare. Walang bastusan dito”

Tumayo na ako sabay pagtapon sa mga nakatayong bote ng alaksa kausap. Si Ernie ‘yun. Ang sabi eh kabarkada rin siya ni Andrew at hindi nanakaabot sa play kaya sumama na lang sa kanila sa bar malapit sa Katipunan. Nagkaawatan.Pero agad namang napawi nang mapansing nasisilapitan na ang mga bouncer. Ayawnaman nila na mapalabas pa sa kalagitnaan ng kasiyahan. Sa pag-upo ng lahat,hindi inaasahan na biglang lumapit si Salve sa akin at walang anuano ayhinablot ang ulo ko palapit sa kanyang pisngi sabay bigay sa akin ngnapakasarap na French kiss na sa buong buhay ko ay ngayon ko lang naramdaman.Tulala ang lahat lalo na si Ernie na nailuwa ang kakapasok lang na pulutan sabibig. Natigilan rin ako kahit may ilang parte ng halik na nilabanan ko angkanyang mga dila. Walang sinumang nagsalita kahit napakalakas ang pagkanta ngbanda sa background. Si Salve ay umupo pagkatapos at walang punas punas nahumithit ng yosi sabay takbo palabas ng bar. Hinabol ko siya. Ewan ko alambakit ko ‘yun ginawa. Kung hayop ako, instinct ang tawag sa paghabol ko sakanya o marahil gaya niya ay gusto ko rin makatakas at maiwasan ang anumangkomento na aking maririnig sa kanila. Hindi na ako lumingon. Ayoko na malamanpa na sa pag-alis namin ay pagtatawanan nila kami. Basta ang nasa isip ko,tangina napakasarap ng halik na iyon. Hindi ko na talaga siya papakawalan.

Napakabilis niyang tumakbo. Sa isip ko para siyangnapakagandang paruparo na hinahabol ko sa pasikutsikot na dancefloor. Hindi kotinantanan ang makulay niyang mga pakpak kahit alam ko na nararamdaman niyangsinusundan ko siya. Kahit anong lipad pa niya hindi ko hinahayaang mawala saisip ko ang ganda ng kanyang mga kulay. Alam ko sa pagtagal nito ay mapapagod dinang napakagandang paruparo para humapon sa pinakamalapit na bulaklak. Saoras  na iyon gusto kong maging bulaklak nalang para saluhin siya. Kahit ano pa yan. Handa akong harapin kung anuman angkanyang sasabihin.

At lumabas nga siya ng bar gaya ng aking inaasahan. Hinabolko siya hanggang sa makita ko siyang tumigil sa isang nakausling pader sa malayosa dilim kung saan patay-sindi ang ilaw sa kanyang malaporselanang kutis.Kumuha siya ng yosi at naghanap ng lighter sa bulsa. Wala siyang makita.Dalidali kung inilabas ang lighter ko sabay sindi nito sa kanya. Napangiti ako.Alam ko na habang ginagamit niya ang lighter ko, ito na ang chance ko namagsimula ng kahit anong topic tungkol dito.

“No smoking area ba dito. Ako nga mga si Gard.”

Hindi umimik si Salve. Tuloy tuloy pa rin ang kanyangpaghithit buga sa nakasindi ng yosi. Naisip ko marahil hindi ko maipagtatakakung ang paruparo ay hindi magsasalita. Hinayaan ko na lang na hanguin siya ngtadhana para magkaroon siya ng bibig para kausapin siya. Nagpatuloy pa rin ako.

“Weird. Okay ka lang? I think no body smokes even 10 metersfrom this place. Feeling ko hindi ako magtatagal sa lugar na ‘to.”

“Gard.”

“Oh my. The butterfly finally can talk!”

“Kung feeling mo na type kita, dahil hinalikan kita,nagkakamali ka.”

“So bakit mo ba ako hinalikan in the first place?”

“What would I get if I answer your question?”

“Perhaps you will get another kiss from me?”

“Tangina mo!”

“Ang sarap! Iba yata ang feeling kapag makarinig ka ngnapakagandang  babaeng namumura.”

“Kung gusto mo lang ng kausap, ‘wag ako please. Hayaan mo nalang ako dito”

“Do you think I will just let you leave after you kissed me?”

“So? What if I kissed you?”

“Kayo talagang mga babae oo. You tend to say no when youmeant it is yes. You tend to say yes when you meant it is no.”

“I have no time for your analysis of gender differences.”

“Alam ko nagustuhan mo ang ganti ng halik ko sayo.”

“And why did you say that?”

“I just felt it.”

“You’re crazy . Brad right?”

“No. It is Gard. Gardo Valenzuela. Nice to meet you Salve….?”

“I am not a fool. I know inalam mo na kung sino ako simulapa noong makita mo ako sa Ateneo.”

“Alright. Tinanong ko na kay Andrew. You are Salve Sanchez.Nice to meet you.”

“It is NOT nice to meet you Gard!”

“Alam mo ang ganda mo kapag ang sungit mo.”

“Ayaw mo ba akong tantanan!”

“Not only if you tell me why you kissed me kanina.”

“Do you really want to know why?”

“Yes.”

“Well here it is. Nalilibugan kasi ako. Puta kasi ako.Pagkakita ko sayo kating kati ako at gusto ko matikman ang pinakagwapo nalalaki sa mundo.  Hinding hindi komakakalimutan ang halik na iyon. Hahanap hanapin ko ‘yun dahil napakasarap.Sana maulit pa! O ano masaya ka na? Pwede ka na bang umalis?”

Tinapon ko ang upos na yosi at biglang dinaklot ang mukha niSalve sabay halik sa kanya. Matitigas ang kanyang labi ngayon sa pagpupumiglaspero hindi ko binitawan; hindi ko tinantanan pero agad siyang umatras. Tinulakniya ako sabay hampas sa hawak niyang bag.

“BASTOS!”

“Hep. Galing sayo ‘yun. Sabi mo, I quote… ‘sana maulit pa’”

“At naniwala ka naman GAGO!”

“Hindi ako bastos. Hindi ako gago. Pinagbibigyan lang kita.”

“At ikaw pa ang may guts na sabihing pinagbibigyan mo ako.Kapal mo!”

“At this point alam ko na gusto mo ako.”

“Fuck you!”

“Kasi all the while, kung talagang nabastusan ka sa kakin whenI kissed you again  kanina ka pa tumakbo sapulis at sabihing hinarass kita.”

“You are giving me the idea. RAPE! RAPE! RAPE!”

“Harrass lang hindi rape. Oh well, the way you dress, nobody will believe you.”

“Ano akala mo sa akin pokpok?”

“Hindi ako nagsabi niyan. Don’t downgrade yourself. Angganda mo Salve.”

“Andaming beses mo na ‘yan sa akin sinasabi. May yosi ka paba?”

“Here.”

“Salamat.”

“Mukhang napaparami na ang yosi mo.”

“Hayaan mo na lang ako. Ngayon lang ito.”

“Umiiyak ka ba?”

“Hindi tears of joy lang.”

“Kanina pa actually kitang nakitang malungkot. Kahit noongplay, I saw you crying. What’s wrong.”

“Gago. Nakakaiyak naman talaga ang katre.”

“Ang tanga ko. Kaya naman pala. So ngayon, I’m sure hindi naito dahil sa katre ano. Ano naman ang iniiyak mo?”

“I can’t believe that I am talking now and crying beside acomplete stranger.”

“I am not a stranger anymore. Kilala mo na ako.”

“Fine fine. I am just so damn fucking worthless creature!”

“No. That is not true. Tell me.”

“It is a long story.”

“I will listen.”

“Yesterday. Or should I say, almost forever hinihintay kosiyang bumalik. We see each other sa skype halos araw araw and all. I reallyloved him so much. I really missed him.”

“I see. Is this your boyfriend.”

“Not really that official.”

“So, you loved somebody na hindi mo pa sinasagot.”

“You know the 80-20 rule?”

“No no. Ano ang 80-20 rule?”

“It’s simple. Sa business it states that 80 percent of theeffects came from 20 percent of the causes.”

“What do you mean?”

“Damn it! Sisirain mo ba ang moment ko just to explain that?”

“Di ko kasi alam kung ano ang 80-20 rule na ito.”

“The guy I love has a girlfriend!”

“Oh my.”

“And I knew that ever since I met him.”

“So you are the 20 percent…”

“I fill the vacant slots of his girlfriend’s love. I feltlike a slut at times but I do not care.”

“You do not care but you are crying.”

“Shut up! We should be watching the play together when thewriter of Katre invited us. Well, actually I was the one who invited him and heagreed.”

“Then?”

“And I waited for him downstairs of Gonzaga hall. I was withAndrew.”

“So that’s why antagal niyo dumating sa taas.”

“We waited almost forever! Not until..”

“What?”

“He arrived. At grabe talaga Gard. Hindi ko alam na sinama niyaang girlfriend niya!”

“Shit. So ano ginawa mo.”

“Ang sakit sakit kasi they were holding hands and verysweet. That’s the time my phone beeps for his text. Tangina ang Globe na yan. Ireceived late text messages saying multiple sorry na nag-insist sumama anggirlfriend niya sa kanya.”

“So nagkausap kayo?”

“Pinakilala niya ang girl sa amin. Si Andrew alam niya kayatinulungan niya ako. Hinawakan niya ang kamay ko. At alam ko na gusto niya nahindi ako mahalata ng girl. Kunyari kami raw ang magjowa.”

“Bakit di ka na lang umalis?”

“Nahihiya ako kay Christian. He invited me as his guest.Kailangan niya ng support ko.”

“Alright. Tapos ano nangyari?”

“Then I met you upstairs. I know you are there peropasensiya na Gard talagang wala ako sa aking sarili that time. Lalo na nung nalamanko na pinareserve kami ni Christian ng seats. We need to sit along together.Shit! Ang pangit ng pakiramdam makita ang girl na pinupunasan siya ng pawis.Katabi ko silang dalawa! I felt so much hate! Parang gusto ko na tumakas pero Ican’t”

“So kaya pala hindi ka mapakali noong kinakausap kita ngkinakausap. I’m sorry.”

“It’s okay. Pero ang sakit sakit ng nararamdaman ko Gard. Atthat time I felt I am trapped in the middle of being boiled and being frozen.”

“Mahirap nga na feeling ‘yun.”

“What more seeing her girlfriend kissing him in front of me!”

“Tahan na. Iiyak mo lang yan Salve.”

“Kaya nakakita ako ng tiyempo. Sa simula pa lang ng Katre.Iyak ako ng iyak. Iyak ako ng iyak.”

“Naiinitindihan kita. Iiyak mo lang yan. Mabuti na lang athindi nila nahalata.”

“Kasi nga may mga sumabay naman sayo. Pero ano ka ba, sahuling part naman sila umiyak at hindi sa simula.”

“Basta bahala na kako kasi hindi ko na nakakayanan ang sugatsa puso ko. Alam mo ‘yun? Parang sugat na loob na ang sakit sakit at ayawgumaling.”

“Sa last part ng katre, I’m sure naiyak ka na.”

“Oo humagulgol ako Gard. Sobrang humagulgol. “

“Pero tumigil ka rin naman di ba”

“Oo naman. Pinigilan ko lang ang sarili ko hanggang curtaincall… hanggang sa bar…”

“Fuck! They are here?”

“Yes. There are in front of me the whole time.”

“Shit nila.”

“It’s okay. Gumanti naman na ako.”

“Now I know.”

“I am sorry Gard.”

“So mali ako right.”

“Mali na?”

“Mali ako na you kissed me because you liked me.”

“I am sorry.”

“It’s okay. Do you need your help pa ba?”

“Okay lang ba sayo?”

“Okay lang. Pero alam mo, you should also learn to loveyourself. Ang ganda mo. Andami pang guys diyan.”

“I love him so much.”

“You love him pero may iba na siya.”

“Hindi naman natuturuan ang puso.”

“Pero kaya mo namang umiwas at kalimutan siya.”

“Mahal niya rin ako.”

“Mahal pero sinasaktan ka niya.”

“Nasa sitwasyon lang siya na hindi niya maiiwasan. Papabasako pa mga text niya sa akin.”

“My God pinagtatanggol mo pa siya.”

“Because I love him!”

“Why do people let themselves to be hurt?”

“Aalis naman na ang girlfriend niya sa Dubai soon.”

“So ‘yun ang pinanghahawakan mo.”

“No. I am hoping naman.”

“Hoping na kapag magbreak sila ikaw na ang susunod?”

“Ewan! Hindi naman namin ‘yun pinag-uusapan!”

“Salve wake up!”

“This is what makes me happy!”

“Happy and now you are crying badly for the hurt.”

“Hayaan mo na lang ako.”

“Hanggang kailan ka maghihintay?”

“Hanggang alam ko na mahal ko siya.”

Humihit muli kaming dalawa ng sigarilyo. Hindi kami nag-usapng ilang sandal. Tumingin ako sa malayo. Si Salve naman ay abala sa pagpupunasng tissue sa kanyang mukhang basang basa ng luha kanina. Dalawa kami ngayongbalisa. Hindi namin alam kung ano ang susunod na gagawin. Hanggang sa i-offerko ang aking braso kay Salve.

“Salve, tara na sa loob.”

Napangiti si Salve sabay kuha ng braso ko. Napakahigpit ngkanyang pagkapit sa akin. Naramdaman ko na marahil balang araw iisipin niya rinna kaya ko namang tapatan ang pagmamahal ng lalaking yun. Siguro kailangan kolang maghintay. Siguro kahit sabihin pa nila na wala ng ibang bangkang lulan siSalve na darating maghihintay pa rin ako. Siguro mamahalin ko siya kahit pa akotumanda. Si Salve lang ang aking mamahalin. Maghihintay pa rin ako at hindi titigilhanggang sabihin niya sa akin na mahal rin niya ako.  Inisip ko ‘yun lahat habang naglalakad kamingdalawa papasok sa bar kasabay ng pagplay ng song na ‘Someday’ ni Nina. 

ANO ANG DIONA

Isa sa mga halos nawawala nang anyo ng tulaang Filipino ay ang Diona. Ito ay nabibilang sa ating mga katutubong uri ng mga tula. Sabi nila ay hindi pa sinilang si Francisco Balagtas ay may ganito nang anyo ng panulaan. Ayaw naman nating mabaon sa limot ang anyo ng tulang ito kaya hayaan niyo akong balangkasin natin kung ano ba talaga ang Diona.

Ano ang Diona?
Ang diona ay isang katutubong anyo ng tula na binubuo ng pitong pantig kada taludtod (seven syllables every line), tatlong taludtod kada saknong (3 lines every stanza) at may isahang tugmaan (one rhyme).


Eto ang ilan sa aking mga ginawang halimbawa:



'Wag mo ako iwanan
Ikaw lamang ang laman
Ng inbox 2 ko at 1



Talagang nangangati
Ang balat ko parati
Dito lang sa Makati



Sino ba ang papalag
Sa hamon nitong banlag
Mamato at iilag?



Ako ay siraulo
pabaliktad ang takbo
Sa parating na toro



Alaga ko ay kalog
ayaw magpapakabog
Bisaya'y nagtagalog


Magkano day ang pipsi
Doon kasi ay kinsi
May libre pa na dulsi


Phantom of the opera
Siya ang nakamaskara
Hindi yung nakatiara


Kating kati sa katre
Malanding si kumare
Sa pinilit na kapre


Kayo? Subukan niyo ring gumawa. Napakadali at masaya pa. Buhayin natin ang katutubong panulaang Filipino! :)

Isang Umaga sa Ayala

umaga
sisikat muli ang araw
mula silangan na parang 
parabula sa mga mata kong
puyat mabigat na may daladalang
mga natitirang pangitain ng mga
numero ng teleponong paikut ikot
sa utak kong walang laman kundi
mga paeklat na pagsasagot sa
walang katapusang mga tawag
ng mga hindi ko naman kaanu ano
sa mga salitang peke ang emosyon
walang galit walang saya kundi
blangko
gaya ng mga ritmo ng malabong
telebisyon sa bus na ito papunta
sa aking inuupahang lungga
sa dulo ng Makati
sa uulitin
tutulugan ko na naman 
ang lahat ng mga pasaherong
nagdidikitan nagsisiksikan
pipikit sa walang kamatayang
pagtupi tupi ng mga boses
ng mga nag-babangayang
konduktor at pasaherong nagkapikunan
pipikit muli ako pero magigising
din sa pagbaba ng katabi kong
may katabaang ale
at sa hindi inaasahang sandali
sa nakakaantok kong biyahe
gagambala sa aking tulog na puso
ang pagtabi ng isang babae
isang prisesa na nakakahalina
ang pananamit
dinikitan niya ang malamyos
kong braso na sa loob
ay pawang nag-init
hindi ko maintindihan na
parang nagkokonekta sa
nagsisimulang magbaga kong puso
lumingon ako
lumingon din siya
subalit agad ding
umiwas sa pagtatagpo
ng mga mata namin
ng mga mata niya sa mata kong
nagsusumikap na makuha siya
ng aking kukote
makabisote ang mapupula 
niyang labi
matangos na ilong
mapupungay na mga mata
sa pagliko ng bus sa ayala
umapoy ang aking pagkatao
sa madiing pagdirikit 
ng kanyang braso
sa tigang kong katawan
parang sa isang segundo na yaon
naramdaman ko siya
minahal ko na siya
nabuntis ko siya
papakasalan na niya ako
kahit imposible
basta naramdaman ko siya
ramdam na ramdam
subalit 
napakalungkot dahil
malapit na ang Paseo
at maya maya ay
matutuldukan rin ang
ligaya sa piling niya
huwag!
huwag mo akong iwan!
gagawin ko ang lahat
para mahalin mo lang ako!
pero sadyang mapagkait
ang mundo
pinili pa rin niya 
na umalis
kumalas sa pagkakadiin
kumalas sa aking inaalay na pag-ibig
tumayo siya sa aking tabi
iniwan ako
ng walang lingun lingon
walang paalam
basta ganoon na lang
bumaba siya ng bus
naglakad sa malawak 
na pedestrian ng Ayala Avenue
sa pagtakbong muli ng bus
nahalo na siya sa iba pang mga tao
nahalo na siya
sa iba pang mga taong
minsan ay umupo rin 
katabi ko
minsan ko ring minahal
binigay ang lahat
subalit paglaon ay mang-iiwan
din naman
isang panandaliang aliw
sa akin na patuloy na nangangarap
na may makaupo sa tabi ko
kahit sa susunod pa na biyahe.

Isang Araw sa ika-Bente Uno ng Disyembre

Annotation:
Ito ay pangatlo sa 20 kabanata ng nobela ko na pinamagatang: "Isang Araw sa ika-Bente Uno ng Disyembre"

Kabanata 3: Ang Paglisan

Tayo ay mga samakal. Habang hinayaan ni Toog na padaanin ang mga kakaibang dayo namutawi sa isipan ni Toog ang mga sinabi ni Bantulinao. Napaisip siya. Buong buhay niya sa kagubatan, hindi niya kailanman nalaman kung sino sila, kung ano sila, at kung saan sila pupunta. Ang alam niya lang, sila ang mga puno. At siya ang bantay sa lahat ng mga punong ito. Subalit ngayon, sa mga sinabi ni Bantulinao, napagtanto ni Toog na sila'y nasa loob lamang ng isang katawan; sa katawan ng mga puno. ‘Yun ba ang tinatawag niyang samakal? 

Napagtanto rin niya ang tunay nilang katauhan pagdating ng natatanging oras; berde; lumulutang; matamlay. Sa lahat ng ito, nakaramdam siya ng panlalamig; ng kawalan ng pag-asa. Dinagdag pa iyon ang alaala ng pagkakita niya ng usok sa kabilang bundok ng mga araw na yaon. Ano kaya ’yun? Marahil may koneksyon.

 *********************** 

 Lumipas ang mga araw. Nagpatuloy pa rin ang buhay ng mga puno sa kagubatan na kinabibilangan ni Toog hanggang makalimutan nilang lahat ang nangyaring pagdalaw nila Bantulinao sa kanilang teritoryo. Nilihim ni Toog ang nakita niyang usok. Pati na rin ang interpretasyon niya ng usapan nila ni Bantulinao; pati na rin ang salitang samakal.

 Naging normal ang lahat at wala talagang nangyayaring kakaiba sa kagubatan. May mga mangilan-ngilang mga dayong mga hayop subalit hindi naman sila nagtatagal sa kanilang lugar. Nakakapanibago lamang ang mga gawain ng mga agila na namumugad sa sanga ni Apitong. Lahat sila’y balisa at parang may nasasagap na panganib na wala naman talaga.

 Nagsisimulang umunat ng mga pakpak ang mga dating mga inakay na malalaki na. Kumakampay kampay na sila sa loob ng kanilang pugad. Marahil minamadali na silang lahat ng amang agila upang makalipad na rin at makahanap ng makakain. Ang inang agila naman ay abala sa pagpupumulit sa ibang anak nito na makalipad subalit mapapansin na takot pa rin ang mga ito.

 Lumipas rin ang ilang tag-ulan at tag-init. Mga ilang araw din na hindi namamansin si Apitong at pati na rin si Toog nang may marinig sa ’di kalayuan na isang napakalakas na pagsabog. Nagising ang dalawa sabay silip ni Toog sa ’di kalayuan. Tahimik pa rin naman ang buong kinasasakupan. Marahil may nahulog lamang na kung anong higanteng bunga ng niyog sa malayo.

 Lumipas ang ilan pang mga araw at kapansin-pansin ang kaguluhan sa pugad sa sanga ni Apitong. Hindi maipaliwanag ang pag-aalala ng inang agila. Mga ilang araw na kasing hindi bumabalik ang kanyang kabiyak. Dala ang mga nahuling insekto sa paligid na pinapatuka sa inakay nasa mata pa rin ng inang agila ang pag-asang babalik pa rin ang kanyang asawa. Napapikit si Toog na sana’y makabalik nga ang amang agila.

 Isang umaga, laking gulat ni Toog sa matinding paghikbi ni Apitong. Ito ang kanyang unang beses na nakita ang katabi sa ganitong kalagayan.

 ”Toog, ang mga agila ko. Nawala na.”

 Isang bakanteng pugad ang tumambad kay Toog. Inisip niya na maaaring tinuruan lamang ng mag-asawa na lumipad ang kanyang mga inakay subalit sa ilang araw na hindi na sila nasilayan pa ang mag-anak, batid ni Toog na malamang lumipat na ito ng mapupugaran.

 At simula noon, hindi na kailanman nakausap si Apitong. Tahimik lamang ito sa lahat ng oras. Kahit anumang bagyo ang dumating hindi siya kailanman nagbigay ng reaksiyon. Isang bagay na lubhang pinag-alala ni Toog. Kahit sa anong hangin, walang pakialam si Apitong kung mahagip pa ang kanyang mga sanga hanggang sa unti-unti na itong nasisira. Tumagilid na ang puno ni Apitong hanggang sa isang gabing malakas ang hangin ay tuluyan na itong natumba. Walang magawa ni Toog. Ito na marahil ang talagang nakatalaga sa buhay ng katabi.

 Mga ilang anay at langgam na rin ang dumaan sa natumbang puno ni Apitong subalit kahit isang salita ay walang narinig si Toog sa kanya hanggang isang araw ay may lumabas mula sa puno niya na berdeng usok. Tumayo lamang ito sa harapan ng puno at lumayo. Mabilis lamang ang mga pangyayari na hindi naman gaanong pinansin ni Toog. May natatandaan siyang ganoon dati subalit hindi niya lubos maalaala. Basta ang alam ni Toog ay wala na ngang buhay ang puno ni Apitong. Pinatay niya lang ang kanyang sarili. 

*********************** 

 Dumaan na ang panahon ng tag-init subalit dahil sa mga lilim ng mga malalaking puno sa paligid, napapanatili nitong angkop na panirahan ng mga hayop ang kagubatan. Ang batis sa ’di kalayuan ay hindi pa rin nagbabago. Maririnig pa rin ang mga mala-musika na mga kaluskos ng pagdaloy nito sa mga kabatuhan. May mga ilang hayop pa rin na nananahan sa mga malalaking ugat ng mga puno pati na rin ang mga kulisap na nangaghapon sa mga berdeng mga halamanan.

 Nagising si Toog isang araw dahil sa kakaibang paparating. Hinanda niya ang kanyang sarili. May halo siyang takot. Hindi niya alam ang kanyang gagawin kundi makiramdam pa lalo. Kumaluskos sa ibaba. Palakas ng palakas ito hangang sa matanaw ni Toog ang paparating. Mga unggoy na naman! Dalawa silang unggoy na papunta sa batis. Berde ang damit ng dalawa na halos kakulay ng mga halaman. Mapapansin na ang isa ay hindi normal sapagkat kinakailangan niya ng akay ng kasama. Duguan ito. Ang buong katawan nito ay duguan. Nang marating ang batis ay kapwa sila napaupo roon. Alam na ni Toog ang dapat niyang gawin sa oras na manira ang dalawa sa sinuman sa kanyang kagubatan. Nakahanda na ang kanyang matinding hangin; ang kanyang paghihiganti.Subalit wala namang ginawa ang dalawang dayo. Umupo lamang ang mga ito sa kabatisan. Hiniga ng kasama niya ang duguang dayo.

 Nakarinig muli ng pagsabog si Toog sa malayo. Sunud-sunod ito na pagsabog. Batid niya na narinig rin ng dalawa yaon dahil agad-agad na silang lumayo hanggang sa hindi na sila nakita ni Toog. Hinid niya maintindihan ang nais ng mga dayong yaon. Basta ang alam lang niya takot sila sa mga pagsabog hanggang sa lumipas muli ang ilang linggo at buwan. Hindi na ito kailanman pinag-isipan ni Toog.

 *********************** 

 Isang mainit na araw napansin ni Toog ang iilang kumakaluskos sa ibaba. Pinakiramdaman niya ito at naalaala na naman ang dalawang dayo kamakailan lamang. Subalit sa oras na yaon, limang dayo ang dumating malapit sa kanyang paanan. Wala ng duguan ni isa sa kanila. Naglalakad lamang sila ng tuwid pa sa mga unggoy. Gaya ng dati, bilugan ang mga ulo nito. Sila’y may mga animo'y dalawang sanga at mapapayat na katawan. Kakaiba sa mga nakaraaang mga unggoy na dayo ang dumating. Mas maiingay ang mga ito. Nakaramdam si Toog ng panganib. Naghanda siya ng kanyang kapangyarihan. Marahil may pinaplano silang gawin.

 Napansin ni Toog ang mga dala ng mga dumating. Makikitab ito na animo'y napakatuwid na sungay ng mga usa. Pantay ito na kumikinang sa tuwing natatamaan ng sinag ng araw. Lilingun-lingon sila sa paligid na parang may hinahanap na kung ano hanggang paglaon ay itinuro nila ang puno ni Toog.

 Natakot si Toog. Napansin niya na pinalibutan siya ng mga ito. Hindi pa muna umalma si Toog. Wala pa naman silang ginagawa sa kanya. Alam niya na baka kabilang ito sa ibang nilalang na dumadaan sa kanya paminsan-minasan upang tumutuka-tuka ng iilang ligaw na uod sa kanyang paligid lalo na sa mga anay na nabubulok sa katawan ng dating katabing punong si Apitong.

 Umingay sa buong kagubatan. Animo'y mga ibon ito na may malalalim na boses. Naisip ni Toog na kakaiba ito sa lahat ng kanyang mga naririnig sa kagubatan. Sa huli niyang pag-iisip, naramdaman na lamang niya na nanigas bigla ang kanyang buong katawan. Umingay ang buong kagubatan. Alolong ito ng ibang mga puno. Nakaramdam agad ni Toog ng sakit; ng hapdi. Alam niya na ganoon din ang nangyayari sa iba pang mga puno sa paligid. Pinilit niyang lumaban; pumikit; isaboy ang kanyang makapangyarihang hangin subalit sa oras na yaon, wala itong silbi. Hindi na tinatablan ang mga bagong dayo. Tumindi ang pagtitilian ng ibang mga puno. Nakaramdam si Toog ng pagkapaso. Sobrang pagkapaso. Hindi niya ito maipaliwanag hanggang sa makarinig siya ng mga saliw ng mga tunog ng animo'y mga naglalarong kawayan. Palakas ito ng palakas hanggang makita niya ang mga nangagtalunang ang mga limang dayo sa ibaba na sumasabay sa ritmo ng tunog ng kawayan. Umikot ng umikot sa harap ni Toog at pasayaw; o pakanta na sumisigaw:

 "SAMAKAL SAMAKAL.. Kami'y dinggin.. Bigyan mo kami.. bigyan mo kami ng saganang aanihin. SAMAKAL SAMAKAL... isang sariwang bukirin... dugo iaalay.. kami'y sundin..."

 Sa pagpatak ng unang dugo ng manok sa kanyang harapan, napakatindi ng hapdi ang naramdaman ni Toog. Parang mawawalan na siya ng buhay. Tumindi ng tumindi ito. Pinilit niyang maging malakas; lumaban subalit wala siyang magawa. Tiningnan niya saglit ang buong kagubatan. Lahat sila ay nagmamakaawa. Ang ilan naman ay unti-unting nawawalan na ng ulirat. Nagpatuloy ang sigaw; sayaw; padyak ng mga limang dayo. 

"BOOMERANG BOOMERANG.. ala Fiesta... "

 Uminit na. Nakaramdam na ang lahat ng matinding init. Hanggang sa hindi na niya makayanan ng lahat. Hanggang mawala na ang lahat.

 Umingay ng mas lalong malakas. Animo'y pinaghalong malalakas na ingay ng mga kuliglig at iba pang kulisap. Nakaramdam si Toog ng napakatinding sakit. Dinig din niya ito sa iba pang kasama. Napakasakit. Animo'y sumusugat. Parang iniisa-isang sinusugatan ang kanyang katawan. Paglaon, nakaramdam si Toog ng panlalamig; ng gaan; ng hangin. Sa kanyang unang pagharap, isang malaking puno; isang puno na pinakamayabong, pinakamataas sa buong kagubatan na wala talagang sanga ay bulagta na sa kanyang harapan.

 Pinilit niyang lumaban. Subalit napansin niya na wala na siyang lakas na kahit ang kanyang sarili ay hindi na niya kayang dalhin.Unti-unti, nakikita niya ang kanyang kagubatan. O hindi na nga marahil itong dapat tawaging ganoon. Ang lahat ng mga puno'y nangagtumba. Nakahiga ang lahat sa matigas na lupa. Wala silang tinira.

 Humangin. Nakita ni Toog ang mga berdeng nilalang. Mapusyaw ito na may nanghihinang kulay ng berde na may korteng naaagnas na puno ang kabuuan subalit hindi mawari ang buong katawan. Nakalutang lamang ang mga ito.

 Umusok naman sa ’di kalayuan. Ang ibang mga maliliit na halaman at puno ay nasusunog. O ’di kaya’y sinunog ng mga dayo. Marahil ganun na nga. Sigaw; tili; lahat na halos ay nakakabinging naririnig ni Toog mula sa mga nasusunog na mga batang kasama. Subalit wala siyang magawa. Humangin sa direksyon ni Toog na siyang muling ikinakalat ng apoy. Sumabay ang usok na papaakyat sa kagubatan. May naalaala si Toog.

 Si Bantulinao.


=katapusan ng kabanata 3 =

Ang Panglimang Tagpo: Habang Kapiling si Grey na Salwal

Narito ang mga nakaraang mga tagpo (kung sakaling hindi mo nasubaybayan)
PART1
PART2
PART 3
PART 4

Nabasa ko na ang Shades of Grey. Siguro marami ng beses ko na talagang dinamdam ang mga pangyayari sa kwento na ‘yun. Pero hindi rin naman nagtagal ang pagdadamdam ko sa mga nangyari. Lumipas ang ibang mga araw ay nakalimutan ko na rin ang mga kapanapanabik na eksena at nakatabi na lang ang libro kasama ang iba ko pang nabasa na mga nobela. Paminsan minsan pumapasok rin sa kokote ko ang kwento hanggang sa makalimutan ko na lang pagkatapos ng ilang mga buwan. Subalit, heto na naman ako na nakatitig sa estante ng librong ‘yun sapagkat naaalala ko na naman siya dahil sa isa kong nakasalamuha sa oras na ito; ang grey kong salwal. Habang nakahanger katabi ng aklatan malayo sa pinakadulong pwesto kung saan dapat nakalagay ang mga iba kong mga damit, minamasdan ko siya mula bewang hanggang paa. Wala rin naman siyang halos pinagkaiba sa itsura sa itim kong salwal noon. Mapino ang kanyang mga tela na pulido ang pagkakatahi. Wala rin akong makitang ni isang bahid ng mantsa o kahit isang piraso ng himulmol sa paglalaba. Hindi ko alam kung saan siya galing. Marahil matagal ko na siyang binili; na hindi ko lang siya napapansin maliban noong mga nakaraang buwan na naghalukay ako ng mga kadamitan ko sa maleta. Ang baho niya sa una kung kuha. Amoy, moth balls. Hindi ko kinaya noon siya kaya hinagis ko na lang sa laundry basket para ibigay sa labandera ko. Siguro napahalo na rin siya sa iba kong mga damit noon kaya bigla na lamang siyang sumulpot katabi ng iilang mga polo shirts at t-shirts ko.

Hindi naman sa ngayon lang kami nagkita. Matagal ko na siyang kilala. Hindi ko lang talaga siya sinusuot. At ngayong araw na ito, pagkatapos ko siyang iplantsa ay susuotin ko na siya. Hindi ko alam kung bakit pero siguro para na rin sa kapakanan ko. Ayoko na kasi ng kahihiyan na makitang hubad sa paglabas ng bahay. Ayoko na rin na maging mag-isa. Kailangan ko siya. Pero ang totoo hindi ko alam kung gusto ko siya; kung mahal ko siya.

Tumayo na ako kahit tinatamad na ng umagang ‘yun. Pinilit ko ang aking sarili na lumakad palapit sa kanya. Sa kanyang harapan, hinawakan ko ang kanyang hanger at agad ko siyang ipinagpag kahit alam ko na wala naman siya anumang dumi. Nakakatakot kasi baka may gumapang na langgam o ipis sa loob niya. Sinilip ko pa ng maiigi ang loob ng salwal dahil baka may punit pa ito na nakatago na hindi ko pa nakita. Wala naman pala. Napahinga ako ng malalim. Ito na. Susuotin ko na talaga siya.

Unti-unti kong binuklat ang grey na salwal hanggang sa inilahad ko ang aking mga binti para sa kanya. Napakalambot pala ng kanyang tela na parang buong buo niyang binibigay ang sarili niya sa akin. Hinila ko siya hanggang sa makarating sa bewang ko. Pagsara ko ng butones, nakaramdam agad ako ng kakaibang init na pumawi sa ilang araw na lamig ng aking mga binti. Suot suot siya, lumakad ako papunta sa salamin. Nais kong tingnan kung bagay ba siya sa akin o hindi. Alam ko kasi na kahit kailan ay hindi nagsisinungaling ang salamin. Basta makita ko lang siya, ako na ang huhusga. Sa pagharap ng pwetan ko sa salamin, nakita ko ang kakaibang umbok ng aking pwetan sa kanya. Ang ganda! Salung salo ito. Napangiti ako. Marahil masusuot ko na talaga ito sa pang-araw araw. Tiningnan ko rin ang gilid at harap na nakakatuwa dahil kasyang kasya talaga. Hanggang sa biglang naramdaman ko na gumalaw siya. Alam ko na ito. Kaya hinarap ko ang pwetan ko sa salamin at sinilip ko siya. Mula sa salamin nakita ko na nagporma ang isang maamong mukha mula sa salwal. Nakangiti siya sa akin at nagsalita.

“Tara labas tayo.”

“’San mo ba gusto pumunta?”

“Kahit saan. Kahit saan mo gusto.”

“Alam mo ‘di ko alam kung bakit napakabait mo sa akin.”

“Ano ba namang tanong ‘yan. Ganun talaga ako.”

“Pero ‘di ba ang tagal tagal na nakaimbak ka dito sa maleta. Naluma ka na at lahat pero hindi ka pa rin umalis.”

“Kasi alam ko na ang sukat ko ay naaayon lamang sa’yo.”

“Bakit kung may kasukat ba ako sa iba, lilipat ka doon?”

“Hindi.”

“Kunyari ka pa. Parepareho naman kayong mga salwal.”

“Huwag mo naman kaming ilahat. Maniwala ka na nakaplano naman ang lahat. Kung ano ang para sayo, para sayo ‘yun.”

“Parang ganun din naman sinabi sa akin ng itim kong salwal noon. Tapos ano gagawin mo, mamaya aalis ka rin. “

“Kung gusto mo mawala ang lahat ng pasakit mo sa mundo, tanggalin mo ang puso mo at ibaon sa lupa. Pero wag mo sisisihin kung pagpipiyestahan ‘yun ng mga uod hanggang sa mawala at maagnas.”

“Ang weird mo na salwal.”

“Ikaw ba naman ang mabaon din sa maleta ng ilang taon.”

“Sorry.”

“Naku matagal na ‘yun. So paano labas na tayo?”

Tumango ako sa kanya. Sa unang pagkakataon, lalabas ako ng bahay na suot siya. Okay na rin siguro. Lalabas lang naman. Naisip ko na pumunta na lang sa park para magbasa. Nag-ayos ako ng pantaas at nagsuklay ng buhok. Pagtapos, kinuha ko ang babasahin ko sa araw na iyon; ang shades of grey. Tinampipi ko ito sabay bukas ng pinto. Bumaba ako sa sala hanggang makalabas na ng gate. Kay lamig ng hangin. Mabuti na lang at may salwal na ako. Hindi na ako malalamigan. Nakatalikod ako noon at sinara ang gate. May mga naririnig ako na mga dumadaan. Wala naman silang sinasabi pero sa titig ko sa kanila alam ko na nagulat sila sa bago kong pananamit. Nakakapanibago siguro na sa araw na ito ay may salwal na akong suot. Baka raw bumalik na ako sa aking katinuan. May iba rin na naglalakad na kinausap ako upang magtanong lang kung nasaan ang itim kong salwal. Hindi ko sila masagot. Tumango lang ako. Alam ko na naririnig ng grey ko na salwal ang lahat pero siguro okay lang sa kanya ‘yun. Alam naman niya kung sino ang dati ko talagang sinusuot.

Sabay kaming naglakad papunta sa park. Medyo malayo yun sa bahay pero malakas talaga ang pasensiya niya. Kahit nakailang lakad na ako ay hindi siya kailanman nagreklamo. Maaalaala ko na ang itim kong salwal ay ayaw sa mga ganitong lakad. Alam niya kasi na maputik sa park. Ayaw niya na madumihan kaya kung kami noon ay magkasama, wala kaming ibang pinupuntahan kundi ang mga katabing coffee shops. Iba nga talaga si grey na salwal.

Pagdating sa park, nilampasan namin ang mga coffee shops. Alam ko ngayon, ako na ang masusunod kung saan kami tatambay. Naaninag ko ang isang magandang upuan katabi ng isang fountain. Tama doon kami uupo. Nilakad namin ‘yun hanggang sa makarating kami. Umupo ako nang dahan dahan. Medyo mamasa masa pa nga ang upuan pero hinayaan ko na lang sabay buklat ng nobelang babasahin kong muli. Masusi si grey na salwal na nakaupo na kasama ko. Kahit dagan dagan ko siya, alam ko na masaya siya sa akin. Hindi kami nag-usap. Dinama lang naman ang aming mga sarili. Nagbasa ako nang nagbasa hanggang pagkalipas ng ilang sandal, napalingon ako sa kabilang parte ng park. Nakita ko doon sa pangalawang pagkakataon ang aking kapitbahay. Hindi ko alam kung ano ang ginagawa niya dito. Siguro ito na rin ang kanyang naging tambayan kapag walang ginagawa sa bahay.

Napatayo ako bigla. Napatayo ako dahil sa suot suot niya ang aking pinakamamahal na itim na salwal! Pero hindi. Hindi dapat ako magpahalata. Narito at suot ko si grey na salwal. Ayoko na masaktan siya para malaman lang na mahal ko pa rin at hinahanap hanap ang itim kong salwal. Kaya umupo akong muli at nagkunyari na patuloy na nagbabasa ng nobela. Hindi ko na iyon iniintindi. Kunyari na lang na nagbabasa ako dahil panakaw nakaw kong tinititigan ang ngayon nang paparating na kapitbahay ko; na ngayon nang paparating na aking pinakamamahal na itim na salwal.

Napansin ata nila ang pagkakatayo ko kanina. Oh my. Papalapit na sila sa amin. Ano ang gagawin ko? Talagang lumakas ang tibok ng aking puso. Walang tigil na parang hihimatayin na ako. Hinawakan ko ang grey ko na salwal. Hinimas himas na sana’y okay siya. Pero hindi. Nakakahalata siya talaga sa akin. At napakabilis ng pagkakataon para sa isang silip kong muli at nasa harap ko na ang mama. Hindi ako tumingala. Sa baba niya ako tumingin. Nangusap ng tahimik bigla ang aking mga mata nang masilayan ko siyang muli. Ang itim kong salwal! Mahal ko! Okay ka lang ba? Pinaplantsa ka ba niya ng tama? Maganda ba ang kabinet mo?

Parang isang nananaginip na trumpo ako ng mga tagpong iyon nang ginising ako ng mama sa aking mga pantasya ng pangungusap sa salwal niya. Tumayo agad ako na kunyari ay abala ako sa pagbabasa at siya ang nang-istorbo sa akin. Tiningala ko siya. Naaninag ko agad ang galak sa kanyang mga pisngi na lubhang kapansin-pansin naman nang siya ang magsalita.

“Ay may bago ka na palang salwal,” sabi ng mama na tuwang tuwa sa akin. Gumusot ng kunti ang suot niya. Siguro ito rin ay ikinagulat ng itim na salwal.

“Oo. Siya nga pala ang bago kong grey na salwal.”

“Mabuti naman at may bago ka na. Natutuwa kami sa’yo”

“Kamusta naman ang itim na salwal ko…mo pala”

“Eto, nung nalaman ko na hinayaan mo na siyang umalis, naku ang saya saya ko! Salamat! Salamat!”

Niyakap ako ng mama. Hindi ako sa kanya gumanti ng yakap. Ewan ko. Siguro dahil sa hindi ko alam ang dapat na tamang reaksyon sa gitna ng pagkakaalam ng itim ko na salwal na pinagpalit ko na siya. Alam ko na nasaktan ko siya. Parang ayoko na ng pakiramdam na ito na sa tagpong ‘yun ay nais ko nang tumakas. Pero hindi talaga pwede. Kailangan ko itong harapin ng buong lakas kahit masakit pa sa aking loob. Hindi naman madali na masaksihan na suot suot ng iba ang dati mong pagmamay-ari. Nakangiti ako pagkatapos niya akong yakapin pero sa loob looban ko, nagdurugo ang puso ko na may isang parang sugat na kahit kailan ay hindi gumagaling. Ang sakit malaman na may iba nang sumusuot sa kanya pero mas masakit pala na masaksihan pa na suot siya ng iba. Mas makapangyarihan ata ang nakikita kaysa sa naiisip. Pero hindi ko pwede ipakita ang pagdurusa ng puso ko. Sa likod ng fountain, inisip ko na doon nakalagak ang dapat na pananangis ko; para mapawi kahit paano ang sakit. Ngumiti pa rin ako nang ngumiti hanggang sa magpaalam sila. Tumalikod ang mama. Kahit kailan ay hindi lumingon ang itim kong salwal; kahit kailan ay hindi siya nagsalita; kahit kailan ay hindi niya ako pinansin.

Umupo akong muli at binuklat ang librong dala ko. At sa pagkakaalam ko na wala na sila, umiyak ako. Umiyak ng umiyak ng umiyak kasabay ng fountain ng park.  Tinanong ako ng grey na salwal kung bakit ako umiiyak. Hindi ko kailanman sa kanya masasabi  na ang sakit sakit ng nangyari kanina. Sinabi ko na lang sa grey na salwal ko na: “wala lang, nakakaiyak lang talaga ang shades of grey”.

Umaga, Tanghali, Hapon, at Gabi

minahal ko ang umaga
at lahat ng mga kagandahan nito
hinagkan ang namumukadkad
nitong mga bulaklak
ang mga nangaggigising na ingay
na mga manok gansa at mga pato 
ginusto ko rin ang mga nangaggagalaw 
na mga dahong sumasalo sa mga hamog
na matagal nang pinakahihintay
na mahulog ng matatabang lupa
hinalikan kita
kasabayan ang mga paglabas
ng mga paruparo 
niyakap ang liwanag mong
napakapresko sa pakiramdam

subalit 

hindi naman ito nagtagal
sapagkat pagdating ng tanghali
iniwan naman ako ng umaga
nawala siya nang parang bula
ni hindi man lamang nagpaalam
o kahit mag-iwan ng kahit 
'sang patak ng pagpapaalam
wala naman akong magawa
marahil may nahanap naman
siyang iba na mas mahal
niya kaysa sa akin
marahil ayaw na niya sa akin
oo nga
yaon nga marahil

pagtagal

sa parang napakadaling
paghihilum ng mga sugat
minahal ko ang tanghali
hindi mo naman ako 
masisisi sapagkat napakainit
ng kanyang pagmamahal na
sa aking palagay ay nagpapapuno
ng sakit na iniwan sa akin 
ng umaga
ang aking nakaraan,
ang aking nagdaan,
ang aking pagkatao,
ay kanyang mainit na tinanggap
ng buong buo 
ng walang bahid

subalit 

napakasaklap siguro
ng aking buhay pag-ibig
sapagkat parang isang kisap-
mata lamang ang tanghali
para masira ang pag-aalab
ng mga puso namin sa isa't isa
nasaktan akong muli
na parang nais ko nang
lagutan ang bawat hininga 
na napapaloob sa aking katawang
niloko
pinagtatawanan
ng halos lahat ng mga taong
wala namang pakialam

pagtagal

eto
madaling sumaklolo
ang napakagandang hapon
na pumahid sa aking mga luha
unti unting tinanggal niya
ang nakakapasong init 
ng tanghali na kahit 
ilang beses ko siyang pinagtabuyan
at hinikayat na umibig na lamang
sa iba ay nariyan pa rin siya
nagtagal na nagpapawi ng
paso ng init
nagsasala sa hapdi ng tanghali
pero sadyang mapagmahal siya
inako niya ang lahat ng pait
sa aking loob looban
pinagtanggol ako sa lahat
ng mga mapang-api
hanggang matuto na naman
akong magmahal 

subalit 

pagdating ng takip-silim
hindi ko inaasahan na
hindi pala niya ako mahal
ang lahat pala ay kasinungalingan
ang lahat ay katarantaduhan
o kung ako ba talaga yaon
hindi ko alam
tarantado nga ata ako
upang paniwalaan na totoong
mahal niya ako o nadadala
lamang sa awa ng aking nakaraan
mas masakit pa pala
ang paso ng hapon sa tanghali
mas mahapdi
mas masakit

pagkatapos

mabilis na dumating ang gabi
na tumapos sa takip-silim
oo gabi ang kanyang pangalan
wala na akong makita sa kanya
minsa'y pinababayaan ko siya
kahit alam kong aali-aligid siya
sa aking nasasaktang puso
kahit nariyan lang siya
nangako pa ako na hindi na
kailanmang iibig pang muli.
pero patuloy pa rin siya
kumakapa sa nakapiring kong puso
patuloy na nagpapahinahon
sa magulo kong damdamin
sa dilim
sa kalagitnaan
sa kaloob-looban nagliwanag
muli ang aking puso upang
siya naman ang mamahalin
napakasarap niyang magmahal
kahit napakalamig

pagkatapos

paggising ko
nawala na lamang siya
na parang nagbigay lamang
sa akin ng madaliang kasayahan
masakit oo subalit nawala naman
kaagad sapagkat sa aking pagmulat
napagtanto ko na dumating muli
ang umagang kay ganda
niyakap niyang muli ako ng mahigpit
at sinabi ng puso ko
sa aking sarili na ganito
talaga ang pag-ibig
kailangan matutong bumangon
umiyak paminsan minsan 
pero nagiging matatag
na harapin ang lahat ng sakit
ng mga nang-iiwan
ng mga nanloloko
at ng mga magagandang
tampalasan.